Aandacht voor emotieregulatie van leerlingen tijdens de lessen. Steeds vaker wordt dit door beleidsmakers gevraagd van scholen en leraren. Emotieregulatie houdt in dat leerlingen leren omgaan met emoties en deze te uiten. Met ons onderzoek ontdekken we de relaties tussen de betrokkenheid van leerlingen in de klas, hoe ze omgaan met emoties en welke strategieën ze hiervoor gebruiken. We bekijken ook de mate van ondersteuning die ze ervaren van medeleerlingen en leerkrachten.

Omdat jongeren leren omgaan met zaken als prestatiedruk, het vormen van liefdesrelaties en meer onafhankelijkheid ten opzichte van de ouders ontwikkelen, is emotieregulatie vooral in de adolescentie een belangrijkere vaardigheid. Al deze gebeurtenissen kunnen een invloed hebben op hun leerproces, hun betrokkenheid in de klas en uiteindelijk hun leerprestaties. Tot nu is er relatief weinig gekend over hoe emotieregulatie het sociaal en emotioneel functioneren van adolescenten in de klas- en schoolomgeving beïnvloedt. Inzicht krijgen in deze processen kan scholen en lerarenopleidingen inspireren hoe gericht in te zetten op emotieregulatie.

Emotionele betrokkenheid is van belang

De analyses gericht op causale relaties suggereren dat emotionele betrokkenheid van leerlingen de toegang tot emotieregulatiestrategieën kan vergoten. Hoe meer positieve reacties leerlingen hebben over hun leerkrachten, medeleerlingen en de school en hoe groter de bereidheid tot werken, hoe beter leerlingen kunnen omgaan met hun emoties.

In de netwerkanalyse zien we dat wanneer adolescenten het moeilijk kunnen aanvaarden wanneer ze van streek zijn, ze eveneens moeilijkheden ervaren met leeftijdsgenoten in hun klas en op minder steun van hun leerkracht kunnen rekenen. Ook wanneer leerlingen moeilijkheden hebben met impulscontrole ervaren ze minder steun van de leerkracht. Bewust zijn van de eigen emoties en hier aandacht aan besteden kan adolescenten in staat stellen hun emoties meer te uiten, hetgeen ondersteunend gedrag van leerkrachten kan uitlokken.

Relatie met leerkracht beïnvloedt betrokkenheid

Deze studie stelde ook vast dat wanneer adolescenten meer ondersteunende relaties hebben met leerkrachten binnen de school, zij ook een hogere betrokkenheid ervaren, zowel in de mate waarin ze actief deelnemen aan leeractiviteiten (gedragsmatige betrokkenheid) als de mate wanneer ze positieve reacties ervaren over leerkrachten, medeleerlingen, school en de bereidheid tot werken (emotionele betrokkenheid).

Opmerkelijk is dat wanneer adolescenten moeilijkheden hebben met impulscontrole, ze meer het gevoel hebben met veel medeleerlingen in de klas overeen te komen. Het is mogelijk dat impulsief gedrag reacties van medeleerlingen uitlokt die als positief ervaren worden. Een voorbeeld hiervan is dat de leerling die moeite heeft met het controleren van emoties de indruk krijgt dat zijn gedrag door medeleerlingen als stoer wordt gezien.

Ten slotte toont deze studie aan dat de relaties met medeleerlingen gelinkt zijn aan emotionele betrokkenheid maar niet aan gedragsmatige betrokkenheid.

Meerwaarde voor praktijk

De bevindingen van deze studie kunnen scholen inspireren om acties te ondernemen ter bevordering van leerlingen hun welzijn, hun sociale verbondenheid en hun schoolprestaties.

Ten eerste kan er psycho-educatie met daarbij horende oefeningen in het curriculum geïntegreerd worden om de belangrijkste strategieën voor emotieregulatie nl. emotioneel bewustzijn, emotionele duidelijkheid, acceptatie van emotionele reacties en impulscontrole tijdens de dagelijkse leeractiviteiten in de klas te bevorderen. Dit kan het welzijn van leerlingen op langere termijn versterken.

Ten tweede wijst deze studie op het belang van zorgzame leraar-leerlingrelaties om de betrokkenheid van leerlingen te verbeteren en problemen met gebrek aan emotieregulatie te verminderen. Leerkrachten kunnen leren hoe ze impulscontroleproblemen aanpakken, en leerlingen helpen hun gedrag te beheersen als zij overstuur zijn. Om het bewustzijn en de acceptatie van emoties bij leerlingen te bevorderen, kunnen leerkrachten met leerlingen praten en discussiëren over de verschillende emotionele reacties die leerlingen ervaren bij gebeurtenissen in de klas en in het leven. Leerkrachten kunnen hierbij erkenning geven voor de emoties die leerlingen ervaren en hen steunen bij het uiten van hun gedachten en gevoelens.

Emotieregulatie opnemen in de lerarenopleiding

Dergelijke vaardigheden van effectief ondersteunend gedrag kunnen aangeleerd worden in de lerarenopleiding.  De lerarenopleiding kan studentleraren informeren over de rol die emoties in de klas spelen en strategieën aanreiken om de emotionele betrokkenheid van leerlingen te vergroten en leerlingen te ondersteunen bij het reguleren van hun emoties in verschillende klassituaties.

Ten slotte vormen de relaties met leeftijdsgenoten in de klas ook een belangrijk onderdeel om met emotieregulatieproblemen om te gaan en de betrokkenheid van leerlingen tijdens de lessen te versterken. Leerkrachten kunnen erop toezien dat leerlingen niet oordelen over emoties die leeftijdgenoten uiten en leerlingen leren elkaar met respect te behandelen, dit om de sociale integratie in de klas te verbeteren. Dit vereist dat leerkrachten een goed inzicht hebben in de sociaal-relationele processen binnen de klas. Dergelijke sociale en emotionele vaardigheden kunnen een onderdeel zijn van de lerarenopleiding en nascholingsinitiatieven.

Zelf aan de slag

Als leerkracht zelf deze aanbevelingen in praktijk brengen? Lees het artikel ‘Hoe maak je ruimte voor sociaal emotioneel leren in de klas?’ in het tijdschrift Welwijs. In dit artikel geven we je tips hoe je tijdens je lessen emotieregulatie kan bevorderen, kunt werken aan warme relaties en je leerlingen respectvol leert omgaan met elkaars emoties in de klas.

Het volledige wetenschappelijke artikel van deze studie lees je hier na.