De rol van voogden voor niet begeleide minderjarigen

Probleemstelling

Voogden van niet begeleide minderjarigen hebben een uitgebreid takenpakket, waaronder de vertegenwoordiging van de minderjarige in alle rechtshandelingen, het opbouwen van een vertrouwensband, en het faciliteren van onderwijs en psychologische bijstand. Om niet begeleide minderjarigen effectief te ondersteunen, moeten voogden over een breed scala aan kennis en competenties beschikken. Vanuit de verantwoordelijkheid voor de realisatie van de basisrechten van de minderjarige dienen voogden samen te werken met diverse partners die uiteenlopende verwachtingen hebben ten aanzien van hun rol en taken die de voogd dient te vervullen. Dit draagt bij aan de veelzijdigheid en soms onduidelijkheid in het werk van de voogd. 

Deze onduidelijkheid over de taken die voogden precies willen, kunnen en moeten vervullen, kan de begeleiding en ondersteuning van niet begeleide minderjarigen beïnvloeden, en daarmee mogelijk de gelijke behandeling en rechten van deze kwetsbare groep in gevaar brengen. 

Doel van het onderzoek?

Het onderzoek wil inzicht krijgen in de ervaringen en beleving van vrijwillige voogden, om zo bij te dragen aan een beter begrip van hun rol en mogelijke aanbevelingen te formuleren voor beleid, praktijk en opleiding. 

Onderzoeksvragen

• Hoe vullen voogden hun opdracht in? Wat drijft hen om deze rol op te nemen? Welke rol willen ze spelen in het leven van hun pupil en wat willen ze bereiken? Welke taken nemen zij daarvoor op in hun begeleiding?
• Wat zijn de ervaringen in hun opdracht als voogd? Wat blijft hen motiveren en welke obstakels komen zij tegen? We onderzoeken de trajecten die voogden samen met jongeren afleggen, met bijzondere aandacht voor momenten van voldoening en de uitdagingen die zij ervaren.
• Hoe overwinnen voogden deze uitdagingen en welke ondersteuningsbehoeften hebben zij om hun begeleiding effectief te laten verlopen? Welke competenties en kennis vinden voogden essentieel voor hun rol? Wat hebben voogden nodig om hun rol goed uit te voeren?

Belangrijkste bevindingen

• Rol van vrijwillige voogd is complex en onduidelijk. Ze werken zonder institutioneel kader, combineren wettelijke vertegenwoordiging met emotionele en sociale steun en balanceren daardoor tussen formele en informele zorg. Hun rol wordt sterk bepaald door context, eigen invulling en de noden van het kind.
• Voogden hebben een divers profiel maar met een gedeelde motivatie: betekenisvol zijn voor jongeren.
• Het voogdijschap wordt ervaren als een verrijkende, betekenisvolle maar belastende taak. Voogden blijven gemotiveerd, ondanks de moeilijke omstandigheden. De grootste frustraties komen niet voort uit het contact met de jongeren, maar uit administratieve lasten, wachttijden, ongelijke behandeling en beslissingen van de overheid die ingaan tegen het belang van het kind.
• Ondersteuning via Dienst Voogdij is nuttig, maar voogden ervaren hun opdracht vaak als eenzaam. Er is nood aan emotionele ondersteuning, intervisie en uitwisseling met ‘lotgenoten’.
• Voogden ervaren nood aan erkenning van hun veelzijdige rol door instanties. 
  Het engagement en de verrijkende ervaringen van voogden krijgen weinig zichtbaarheid, terwijl deze een belangrijk tegenverhaal kunnen vormen tegenover negatieve migratiediscours. Dit versterkt hun behoefte aan een platform om hun stem te laten horen.

Hoe gebeurde het onderzoek?

Het verkennend onderzoek gebeurde aan de hand van een mixed method onderzoeksdesign, bestaande uit een online survey met zowel open als gesloten vragen gevolgd door semigestructureerd interviews om de ervaringen en verhalen van de voogden te capteren. 

Met de online survey - bezorgd via de digitale nieuwsbrief van de dienst voogdij- brengen we het profiel van de voogden in kaart en polsen we naar de kennis en de ondersteuningstools die voogden noodzakelijk achten om hun rol te kunnen vervullen. 79 voogden vulden de digitale vragenlijst in. 

Rekening houdend met de diversiteit van de profielen werden 34 voogden geselecteerd voor een diepte-interview, dat werd afgenomen aan de hand van een semigestructureerde vragenlijst. De interviews werden door de onderzoekers geanalyseerd aan de hand van thematische analyses en met behulp van het softwareprogramma NVivo 12.

De resultaten uit beide bevragingen werden voorgelegd aan een klankbordgroep van vrijwillige voogden, wat leidde tot verfijning van de adviezen binnen het rapport.

Output

Rapport: Een verkennend onderzoek naar de rol van de voogd voor niet begeleide minderjarigen.