[OPINIE] Hoge eisen en welzijn gaan wel samen!

De PISA-resultaten die in december ‘23 verschenen laten een weinig rooskleurig beeld zien: de prestaties van onze jongeren op wiskunde, wetenschappen en leesvaardigheid gaan sterk achteruit. Dit in vergelijking met 2018, maar het is een dalende lijn die zich al twintig jaar aftekent.

Iedereen is het er over eens dat het zo niet verder kan en dat we een kentering moeten installeren. De manier waarop we die kentering moeten teweegbrengen, daar verschillen de meningen over. Ik pleit voor meer ambitie, meer zorg, en meer goede leerkrachten.

Eerst de basis

We moeten eerst zorgen dat de basis goed zit. Samengevat is dit wiskunde en taal. Veel didactici wijzen met de vinger naar de manier waarop we de laatste twintig jaar zijn gaan lesgeven. Kennis werd meer naar achteren geschoven, ten voordele van nadruk op vaardigheden. Daarbij werd directe instructie van de leerkracht minder belangrijk. Nadruk op vaardigheden en alternatieve werkvormen kàn werken, maar alleen bij sterke studenten die al een zeer sterke kennisbasis hebben. En net dit laatste blijkt nu net het pijnpunt te zijn…

Wil dit zeggen dat andere vakken niet belangrijk zijn? Of dat we alternatieve werkvormen moeten bannen? Natuurlijk niet, maar het is wel noodzakelijk om te investeren in die stevige kennisbasis, omdat dit het fundament is waarop verder gebouwd wordt.

Meer ambitie

We moeten ambitieus zijn. Enerzijds heb je mensen die roepen dat we veel te soft zijn voor de jeugd, en dat we terug moeten naar ‘de goede oude tijd’ waarin de leerkracht de plak zwaait. Die boodschap komt erop neer dat we strenger moeten zijn voor leerlingen. Anderzijds heb je opiniemakers die net het belang van welzijn en zich goed voelen in de verf zetten. Prestatiedruk wordt dan soms als boosdoener naar voren geschoven. Deze twee benaderingen lijken lijnrecht tegenover elkaar te staan, en believers en non-believers versterken steeds extremer mekaars standpunten. Daarin wordt één iets vaak over het hoofd gezien: hoge verwachtingen stellen en aandacht hebben voor welzijn gaan perfect samen. De leerkracht die gelooft in ‘plus est en vous’ laat die voorspelling uitkomen.

Een leerling is niet gebaat bij een leerkracht die toch niet gelooft dat die in staat is om een bepaald niveau te behalen. De leerling is evenmin gebaat bij een leerkracht die geen oog heeft voor welzijn en prestatiedruk. In het beste scenario kan de leerkracht de leerling motiveren om zich in te zetten voor het vak. Dit door te investeren in de relatie met de leerling, en tegelijk de verwachtingen hoog genoeg te maken. Een warme stijl en een hoge lat gaan prima samen.

Meer zorg

We moeten zorgen voor de kwetsbare kinderen. Het verschil in prestaties tussen jongeren met een gunstige en minder gunstige sociaal-economische situatie is groot. En dit ligt niet aan de jongeren. Kinderen die met een lege brooddoos naar school gaan, of die zich zorgen maken over hun huisvesting kunnen zich niet focussen op school. En een goede scholing, met aansluitend degelijke vakkennis of een diploma is net dé hefboom om uit die ongunstige sociaal-economische situatie te geraken. We zijn het als maatschappij dus verplicht om deze kinderen en jongeren alle kansen te geven bij de start.

Meer goede leerkrachten

We hebben meer en betere leerkrachten nodig: het lerarentekort is de laatste jaren steeds nijpender geworden. We zien geregeld ongekwalificeerde leerkrachten voor de klas staan (in het bijzonder voor knelpuntvakken als wiskunde en Frans), omdat een leerkracht zonder de juiste kwalificaties nog steeds beter is dan geen leerkracht. Dit is geen verwijt naar de leerkrachten die met hart en ziel voor de klas staan. We leveren namelijk wel die goede gekwalificeerde leerkrachten af met de Vlaamse lerarenopleidingen. Maar de uitholling van de financiering voor de lerarenopleidingen heeft onvermijdelijk effect op de manier waarop we toekomstige leerkrachten kunnen begeleiden en klaarstomen. We kunnen ook meer leerkrachten aantrekken door het beroep aantrekkelijker te maken. Hoe dan? Een hogere waardering - zowel maatschappelijk als financieel-, en het vooruitzicht op een stabiele en uitdagende loopbaan zijn enkele belangrijke voorwaarden.

Ik geloof echt dat we deze negatieve trend kunnen keren. Iedereen ziet de nood aan degelijk onderwijs. Dit doen we het best door te werken aan een stevige kennisbasis, ambitieus en zorgzaam te zijn, te zorgen voor kwetsbare kinderen en te investeren in leerkrachten.

Haydée De Loof
Hoofd onderzoekscentrum Toekomstgedreven Onderwijs