Leerkrachten moderne vreemde talen (MVT) in het secundair onderwijs zijn op zoek naar effectieve manieren om te evalueren en te rapporteren, om het taalleerproces te ondersteunen en om hun eigen aanpak bij te kunnen sturen. Ze zien de algemene taalvaardigheid van leerlingen dalen en moeten tegemoet komen aan een steeds grotere diversiteit, onder andere door het lerarentekort (met name voor MVT) dat bij veel leerlingen een leerachterstand heeft veroorzaakt maar ook door de meertalige achtergrond van steeds meer leerlingen.

Ze verkennen de mogelijkheden van gedifferentieerde evaluatie en worstelen met het gevalideerd doelenkader; hoeveel gewicht mogen ze toekennen aan kenniselementen (de talige bouwstenen) en hoeveel aan vaardigheden en attitudes wanneer een taakgerichte aanpak en doelgerichte communicatie steeds voorop moeten staan? Een bevraging van Vlaamse taalleerkrachten uitgevoerd door het Vlaams Talenplatform (Arteel, I. e.a., 2022) toont een duidelijke visie: “Bijna de helft van de respondenten meent dat er in de eerste jaren van het taalonderwijs meer gewicht moet worden toegekend aan kennis en later aan vaardigheden (47,51%).”. Maar is dit ook in de geest van het leerplan en het referentiekader voor onderwijskwaliteit dat gebruikt wordt door de onderwijsinspectie? En hoe worden ze hierrond ondersteund door de pedagogische begeleidingsdiensten?

Onderzoeksvragen

Leerkrachten en scholen hebben handvaten nodig voor effectieve evaluatie en rapportering in MVT-onderwijs op micro-, meso- en macroniveau. We proberen die te formuleren op basis van volgende onderzoeksvragen:

• MICRO
  • Vraag 1.1: Welke evaluatie- en rapporteringsstrategieën ondersteunen het vreemdetaalverwervingsproces?
  • Vraag 1.2: Welke plaats moeten gedifferentieerde, formatieve, summatieve evaluatie en feedback hierin krijgen?
  • Vraag 2: Welke goede praktijken zijn er al (evidence-based) en hoe nemen leerkrachten en scholen die methodieken mee in de bijsturing van het leerproces en de eigen onderwijspraktijk, afgestemd op hun specifieke context?
• MESO
  • Vraag 3: Hoe ziet een effectief talenbeleid met afspraken rond evaluatie en de implementatie ervan er juist uit en hoe kunnen vak- en schoolteams komen tot een gedragen visie op evaluatie en rapportering?
• MACRO
  • Vraag 4: Welke visie wordt uitgedragen in onderwijsdecreten, de minimumdoelen, het referentiekader voor onderwijskwaliteit en de leerplannen?

Methodiek

We willen een antwoord formuleren op bovenstaande onderzoeksvragen, op basis van:

• Een verdiepend literatuuronderzoek rond vreemdetaalverwerving en evaluatie in MVT (vraag 1)
• Een samenvatting van de richtlijnen van de overheid en de vertaling ervan door de netten (vraag 4)
• Focusgesprekken en/of interviews met pedagogische begeleidingsdiensten rond hun begeleiding van leerkrachten MVT, vakgroepen en scholen rond evaluatie en rapportering in MVT-onderwijs (vraag 4)
• Een workshop om evaluatiepraktijken binnen MVT-onderwijs in kaart te brengen, om goede praktijken (evidence-based) te kunnen verzamelen en noden te kunnen detecteren, eventueel aangevuld met verdiepende interviews (vraag 2)
• Uitwerking fiches van rapporteringsmethodieken, gelinkt aan het theoretisch kader en vergezeld van motiverende praktijkvoorbeelden/getuigenissen (vraag 2)
• Uitwerking stappenplan voor een effectief talenbeleid rond evaluatie en rapportering in MVT-onderwijs, op basis van Vanbuel, M., Denies, K., Vandommele, G., & Van den Branden, K. (2020b). Taalstimulerende maatregelen in de praktijk. Case-studies naar talenbeleid in secundaire scholen. Gent: Steunpunt Onderwijsonderzoek (vraag 3)
• Focusgesprekken om de herkenbaarheid van het theoretisch kader, de methodieken en het stappenplan en de vorm van de inspiratiegids af te toetsen met vertegenwoordigers van pedagogische begeleiding, het directieniveau, vakgroepniveau (hoofden), leerkrachtniveau en ondersteuningsniveau (vraag 1, 2, 3)

De beoogde onderzoeksoutput is een inspiratiegids die gedissemineerd kan worden via pedagogische begeleidingsdiensten (nieuwsbrieven en websites), de KdG-website en de website Frans + ex-OKAN=défi!, via de (V)EBASO-opleidingen en de praktijkcel s.o. en via congressen. Verdere valorisatie en onderzoek van de effectiviteit van de methodieken is mogelijk door een coachingstraject van een MVT-vakgroep. Dit kan resulteren in wetenschappelijke publicaties.

Uitgebreide beschrijving van de FASES

Fase 1: Literatuuronderzoek (antwoord op deelvraag 1 en 4)

Deskresearch: verdiepend literatuuronderzoek rond feedback, rapportering en evaluatie, zowel binnen de context van vreemdetaalverwerving (taalleerproces) als binnen het Vlaams onderwijsveld op beleidsniveau (de onderwijsdecreten, de minimumdoelen, het referentiekader voor onderwijskwaliteit en de leerplannen). We werken volgens de snowball methode (Jalali & Wohlin, 2012) waarbij we vertrekken vanuit Feedback in de klas. Verborgen leerkansen. (Van Hoof, Speltincx, 2021) omdat deze publicatie een brede visie op feedback als proces hanteert, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en literatuur, en zo de weg opent naar brede wetenschappelijke literatuur rond leren.

Doel: aanbieden van een theoretisch kader waarmee MVT-vakgroepen (binnen het schoolbrede beleid) aan de slag kunnen bij het uittekenen van een rapporteringsbeleid of het maken van keuzes binnen dat beleid en aanbieden van een samenvatting van de richtlijnen van de overheid en de vertaling door de netten

Fase 2: Bevraging pedagogische begeleidingsdiensten (antwoord op deelvraag 4)

(Online) focusgroep en/of semi-gestructureerd interview met pedagogische begeleidingsdiensten MVT van de verschillende netten om theoretisch kader af te toetsen aan recente visie gebruikt in de begeleiding en beoordeling van rapporteringsprakijken. Hieraan voorafgaand gaan we in gesprek met inspectie rond het gevalideerd doelenkader.

Doel: toevoegingen aan theoretisch kader in de vorm van verduidelijking visie van en ondersteuning door pedagogische begeleidingsdiensten

Fase 3: Verzameling goede praktijken uit en door werkveld en in kaart brengen van evaluatiebeleid en noden (antwoord op deelvraag 2)

Gratis workshop rond formatieve evaluatie in vreemdetalenonderwijs waarin deelnemers eerst input krijgen rond het theoretisch kader en vervolgens methodieken en noden delen en/of in duo’s, op basis van eigen ervaringen, een methodiek uitwerken. Deelnemers/scholen die ertoe bereid zijn, kunnen achteraf nog verder bevraagd worden in verdiepende interviews, o.a. rond de impact van de gebruikte methodes en digitale toepassingen.

Doel: staalkaart van goede rapporteringspraktijken van scholen en getuigenissen.

Fase 4: Uitwerken voorbeeldmethodieken (eerste ontwerp) (antwoord op deelvraag 2) en stappenplan voor een gedragen talenbeleid rond evaluatie en rapportering in MVT (antwoord op deelvraag 3)

Op basis van de goede voorbeelden van de scholen worden minstens een vijftal methodieken voorgesteld, aan de hand van de specifieke context van de scholen. Ook werken we op basis van getuigenissen en op basis van Vanbuel, M., Denies, K., Vandommele, G., & Van den Branden, K. (2020b). Taalstimulerende maatregelen in de praktijk. Case-studies naar talenbeleid in secundaire scholen. Gent: Steunpunt Onderwijsonderzoek. een stappenplan uit voor een gedragen talenbeleid rond evaluatie en rapportering in MVT.

Doel: fiches van rapporteringsmethodieken (gelinkt aan het theoretisch kader, de onderwijsdecreten, de minimumdoelen, het referentiekader voor onderwijskwaliteit, de leerplannen en de ondersteunende bronnen van pedagogische begeleidingsdiensten), vergezeld van motiverende praktijkvoorbeelden/getuigenissen en een stappenplan voor een gedragen talenbeleid rond evaluatie en rapportering in MVT-onderwijs

Fase 5: Focusgroepen (antwoord op deelvragen 2, 3 en 4)

Focusgesprekken (heterogeen) om de herkenbaarheid van het theoretisch kader, de methodieken en het stappenplan en de vorm van de inspiratiegids af te toetsen met vertegenwoordigers van pedagogische begeleiding, het directieniveau, vakgroepniveau (hoofden), leerkrachtniveau en ondersteuningsniveau.

Doel: bijstellen theoretisch kader en verzamelen van bezorgdheden die mee opgenomen kunnen worden in de gids.

Beoogde output en valorisatie

• Publicatie inspiratiegids voor effectieve evaluatie- en rapporteringspraktijken in PDF-vorm met:
• Theoretisch kader o.b.v. recent literatuuronderzoek rond vreemdetaalverwerving en evaluatie
• Samenvatting richtlijnen overheid, vertaling door netten en ondersteuning door pedagogische begeleidingsdiensten
• Getuigenissen van scholen (gelinkt aan theoretisch kader)
• Voorbeeldmethodieken op basis van goede praktijken van scholen, theoretisch kader en richtlijnen overheid
• Stappenplan voor een gedragen talenbeleid voor evaluatie en rapportering in MVT
• Bezorgdheden van werkveld (op directie-, vakgroep-, leerkracht- en ondersteuningsniveau) met aanbevelingen voor verder onderzoek

Disseminatie: via pedagogische begeleidingsdiensten (nieuwsbrieven en websites), KdG-website en de website Frans+ex-OKAN= défi!, via de (V)EBASO-opleidingen en de praktijkcel (Hét Moment) en via congressen. Waar mogelijk vullen we onze website over ex-OKAN aan met nieuwe inzichten en bronnen.

Belang voor het onderzoekscentrum en de opleidingen

In de (V)EBASO wordt momenteel volop aandacht besteed aan brede evaluatie(vormen), onder andere in een werkgroep gedifferentieerde evaluatie. En ook procesgerichte feedback wordt bij studenten onder de aandacht gebracht. Rapportering blijft echter een onderbelicht aspect van goede evaluatie omdat studenten zich op dit vlak nóg sterker dan bij de keuze van evaluatiemethodieken moeten aanpassen aan de gangbare praktijken in de (stage)school, soms willens nillens. Ze krijgen dan ook vaak onvoldoende tools (theoretische bagage) aangereikt om in de school een eigen visie op evaluatie te verdedigen of suggesties voor alternatieven te opperen, bijvoorbeeld in het kader van een actieonderzoek. Onze inspiratiegids kan hen die tools geven.

Vanuit KdG Academy kan een ondersteuningstraject voor MVT-vakgroepen en /of scholen uitgerold worden. Scholen kunnen door ons begeleid worden in keuzes binnen of rond het uitwerken van een motiverend, groeigericht en evidence-based evaluatiebeleid.

Referenties

Visietekst pedagogische begeleiding:

GO! (2012) Evalueren in het secundair onderwijs. Visietekst van het GO!

Katholiek Onderwijs Kijkwijzer bij rapportering.

OVSG Visietekst evalueren.

VLP Breed en kansenversterkend evalueren.

Literatuur:

• Arteel, I., Bernaerts, L., Buysse, L., Corteville, I., Lippens, J. & Mortelmans, T. (2022). Naar een talenonderwijs in topvorm. Een bevraging van de Vlaamse taalleerkracht. Vlaams Talenplatform.
• Brinckman, P., & Versluys, K. (2021). Naar de kern: de leerlingen en hun leer-kracht.
• Departement Onderwijs en Vorming.
• Departement Onderwijs en Vorming (2022). Rapport Naar een kwaliteitsalliantie. Geraadpleegd op 21/03/2023.
• Dochy, F., Schelfhout, W. & Janssens, S. (2003). Anders evalueren. Assessment in de onderwijspraktijk. LannooCampus.
• Dönszelmann, S., & Beuningen, C. (2020). Handboek vreemdetalendidactiek (1ste ed.). Coutinho.
• Gambi L. & De Witte K. (2021), The resiliency of school outcomes after the COVID-19 pandemic. Standardized test scores and inequality one year after long term school closures, Discussion paper Series Department of Economics KU Leuven 21.12.
• GO! onderwijs (2021), Synthesenota Leervertraging. Interne nota.
• Harre, K., & Smeyers, L. (z.d.). Evaluatiepraktijk op school: 10 pijlers voor een kwaliteitsvolle leerlingenevaluatie. Politeia Nv.
• Hattie, J., & Timperley, H. (2007). The power of feedback. Review of Educational Research, 77(1), 81–112.
• Jalali, S. & Wohlin, C. (2012) Systematic literature studies: database searches vs. Backward snowballing.  Proceedings of the ACM-IEEE international symposium on Empirical software engineering and measurement, 29–38.
• Martin, A. & Elliot, A. (2016) The role of personal best (PB) goal setting in students' academic achievement gains Learning and Individual Differences
• McCloskey, W., & Leary, M. R. (1985). Differential effects of norm-referenced and self-referenced feedback on performance expectancies, attributions, and motivation. Contemporary Educational Psychology, 10(3), 275–284.
• Mondria, J.-A. (2006). Mythen over vocabulaireverwerving. Levende Talen Tijdschrift, 7(4), 3–11. Shute, 2008.
• Onderwijsinspectie (2020) Onderwijsspiegel 2020. Geraadpleegd op 23/03/2023.
• Peuteman, A. (2021). Talenopleidingen krijgen klappen: wie zal straks nog Nederlands geven? Knack, 21/09/2021.
• Steunpunt Onderwijsonderzoek, Hooft, H., Gobyn, S., & Van den Branden, K. (2019). VROEGE START? Een analyse van interventies en maatregelen voor effectief vreemdetalenonderwijs. Steunpunt Onderwijsonderzoek. Geraadpleegd op 21/03/2023.
• Van Hoof, S. & Speltincx, G. (2021) Feedback in de klas. Verborgen leerkansen. LannooCampus.
• Van Petegem, P. & Vanhoof, J. (2002). Evaluatie op de testbank. Wolters Plantyn.
• Vlaams Talenplatform (2020). Hoorzitting in Commissie Onderwijs van het Vlaams Parlement. Geraadpleegd op 21/3/2023.

Onderzoekers

• lien.fret@kdg.be
• joelle.verelst@kdg.be