Job shadowing als methodiek voor het stimuleren van schoolleiderschap

Omschrijving van het onderzoeksopzet

Kwaliteitsvol schoolleiderschap is essentieel voor de kwaliteit van ons onderwijs. De nood aan een sterke directeur is nog extra prominent in de hedendaagse VUCA- en Covidcontext, dewelke de schoolorganisatie en het schoolteam voor nieuwe, grote uitdagingen plaatst. 

Het is echter verre van eenvoudig om sterke schoolleiders aan te trekken en te behouden. Leraren twijfelen of ze de stap zouden wagen, of ze de functie van schoolleider zouden ‘kunnen’ en ‘willen’ uitvoeren. Ze hebben bovendien niet altijd een goed beeld van de job. Kandidaat-directies voelen zich vaak weinig voorbereid op de job, en de uitval bij startende directies ligt hoog. Er is nood aan een meer systematische oriëntering en voorbereiding van (potentiële) toekomstige schoolleiders, door het aanbieden van een continuüm van professionele ontwikkeling. 

Dit project focust op één concrete methodiek binnen dit continuüm: ‘job shadowing’. Enerzijds wordt onderzocht hoe job shadowing kan bijdragen aan een gedegen oriëntering van potentiële schoolleiders. Anderzijds wordt nagegaan hoe job shadowing geselecteerde en startende schoolleiders kan voorbereiden op de eigenlijke uitvoering van de functie. 

Hierbij wordt job shadowing gepositioneerd binnen het kader van de Social Cognitive Career Theory en het continuüm van professionele ontwikkeling voor schoolleiders. 

• Aan de hand van een systematische literatuurstudie bekomt men in een eerste fase conceptuele duidelijkheid en afbakening van het concept ‘job shadowing’, en bijhorende kenmerken, praktijken, rollen, succesfactoren en randvoorwaarden.
• In een tweede fase van het literatuuronderzoek wordt toegespitst op de onderwijscontext, om te onderzoeken op welke wijze job shadowing bovenstaande doelstellingen m.b.t. oriëntering en voorbereiding van schoolleiders kan waarmaken.
• Ten slotte worden de inzichten ‘vertaald’ in een praktijkgerichte inspiratiegids, inclusief diverse voorbeelden en concrete tools, die betrokkenen uit alle onderwijsniveaus, beleidsmakers en andere stakeholders kunnen hanteren om job shadowing te implementeren in het Vlaamse onderwijs. In de ontwikkeling van deze gids worden relevante stakeholders betrokken.

Omschrijving van de onderzoeksresultaten

De mogelijkheid om een meelooptraject voor schoolleider te organiseren is een tijdelijke maatregel die geldt vanaf 1 maart 2021 tot en met 31 december 2022. Om zowel kandidaat-schoolleiders als schoolbesturen te ondersteunen in het vormgeven van deze methodiek, is een onderbouwde inspiratiegids ontwikkeld. De inhoud van de gids is gebaseerd op een systematische literatuurstudie naar job shadowing en werd geschreven na consultatie van diverse stakeholders bij schaduwtrajecten in het Vlaamse onderwijs.

In de praktijkgerichte gids lichten de onderzoekers het waarom, het wat en het hoe van job shadowing bij schoolleiders toe.

• In de gids wordt in het eerste gedeelte ingegaan op de verschillende doelen waaraan schaduwen tegemoet kan komen, meer specifiek om 1) zich te oriënteren op de functie, 2) zich te ontwikkelen in bepaalde competenties voor de functie en/of 3) een afscheidnemende schoolleider op een soepele manier op te volgen. Ook de kenmerken van meelooptrajecten worden beschreven.
• In het tweede deel bespreken de onderzoekers hoe schaduwers en schoolleiders geselecteerd kunnen worden voor een meelooptraject. Hiervoor zijn verschillende manieren.
• In deel drie wordt stilgestaan bij de vormgeving van een meelooptraject. De verschillende stappen die doorlopen moeten worden, worden beschreven. Er wordt ook aandacht besteed aan de bijhorende succesfactoren en de ondersteuning die wenselijk is in het traject.
• Tot slot worden enkele tools die nuttig zijn bij de verschillende stappen, alsook een inspirerende leeslijst met bronnen voor wie graag zelf in de achtergrondliteratuur duikt, weergegeven.

In de gids worden op basis van de inzichten uit de literatuur nu en dan suggesties gedaan die verder gaan dan wat vastligt in het huidige regelgevend kader met betrekking tot de meelooptrajecten en waarvoor de lezer dus geen beroep kan doen op dat specifieke kader. Dit wordt duidelijk aangegeven in de tekst. Het doel van de gids is immers om ruimer inspiratie te bieden voor het organiseren van eigen trajecten.

Er werd een webinar georganiseerd over de inspiratiegids. 

Promotor

• Boeve- de Pauw Jelle (Karel de Grote Hogeschool)
• De Greve Hannelore (Karel de Grote Hogeschool)
• Van Den Ouweland Loth (Karel de Grote Hogeschool)

Documenten

• Inspiratiegids job shadowing voor leiderschap in onderwijs Wat? Waarom? Hoe?
• Job shadowing voor leiderschap in onderwijs. Wetenschappelijk rapport.

Onderzoekers

• hannelore.degreve@kdg.be
• loth.vandenouweland@kdg.be