De resultaten van internationaal onderzoek liegen er niet om. Het verwerven van wiskundige competenties verloopt voor veel leerlingen niet erg vlot. Onderzoekers van het onderzoekscentrum Toekomstgedreven Onderwijs deden de afgelopen drie jaar onderzoek naar de kansen om de prestaties van Vlaamse leerlingen op het vlak van meten en metend rekenen te versterken. Hierbij focusten de onderzoekers zich op de inhouden rond referentiematen en herleidingen. We delen de belangrijkste bevindingen uit het onderzoek Maatwerk en bieden handvatten aan waarmee een school of een individuele leerkracht in de eigen klas aan de slag kan gaan.

Referentiematen

Uit ons onderzoek blijkt dat leerkrachten bij het kiezen van referentiematen steeds de afweging moeten maken tussen enerzijds de herkenbaarheid van de referentiemaat en anderzijds de exactheid. Afhankelijk van het doel van het gebruik van de referentiematen kan de keuze voor een bepaalde referentiemaat bijgevolg verschillen.

Hieronder kan je geschikte referentiematen vinden voor lengte, gewicht, inhoud, volume en oppervlakte beoordeeld naar accuraatheid, de aansluiting bij de leefwereld van de kinderen, of het een lichaamseigen referentiemaat is en of het handelbaar is voor bij meetoefeningen.

Download hier het overzicht referentiematen in categorieën

Diverser wordend Vlaams leerlingenpubliek

Daarnaast blijken niet alle referentiematen even betekenisvol voor leerlingen. Uit gesprekken met educatieve uitgeverijen blijkt dat de referentiematen die zij selecteren vaak volgen uit een marktonderzoek bij de gebruikers van een methode of simpelweg worden overgenomen uit vorige methoden. Hierdoor zijn ze enerzijds vaak onvoldoende afgestemd op het steeds diverser wordend Vlaams leerlingenpubliek en anderzijds staan de referentiematen ook ver af van de diversiteit in aanbod in winkels op dit moment. Denk hierbij bijvoorbeeld aan melk die vroeger standaard in een fles of brik van 1 liter werd aangeboden, maar die je nu in alle maten terugvindt. Uit onze lessenreeks bleek dan ook dat referentiematen voor veel kinderen eerder een uit het hoofd geleerd ‘feit’ zijn dan dat ze werkelijk al gehandeld hebben met deze referentiemaat of inzicht hebben in de grootte, het gewicht of de inhoud van deze referentiemaat.

Weinig concrete meetervaringen

In scholen blijkt de keuze voor bepaalde referentiematen vaak voorwerp van schoolafspraken. De manier waarop deze referentiematen gebruikt worden of aanwezig zijn in de klas wordt echter zelden besproken op schoolniveau.

Ook uit onze handboekanalyse en uit gesprekken met leerkrachten blijkt dat leerlingen zelf weinig concrete meetervaringen opdoen met referentiematen. Meestal wordt de meetactiviteit door een leerkracht voorgedaan of meten ze in een groep, waardoor niet elke leerling effectief heeft gemeten en het voor hen moeilijk is om zich écht iets voor te stellen bij het voorwerp op vlak van lengte, inhoud of gewicht.

Verder is de aanwezigheid van referentiematen in de klas erg verschillend. In de onderbouw zijn de fysieke referentiematen meestal nog wel aanwezig, zichtbaar of in een meetkast. In de bovenbouw wordt dit meestal beperkt tot afbeeldingen op wandplaten in de klas.

Herleidingen

Uit onze handboekanalyse blijkt dat er meestal pas vanaf het vierde leerjaar bewust over herleidingen wordt gesproken, hoewel deze al relevant zijn vanaf het moment dat er een tweede maateenheid wordt aangebracht voor een grootheid. Opvallend hierbij is dat bij het uitvoeren van herleidingen zelden linken worden gelegd naar wat in vorige leerjaren reeds aan bod kwam, zoals de relatie tussen maatgetal en maateenheid of de link met meetervaringen en/of referentiematen. In de realiteit blijken dit echter essentiële stappen om je herleiding te controleren.

Om voldoende in te zetten op concrete meetactiviteiten en de noodzakelijke link met de referentiematen te behouden, bieden wij via de bibliotheek van campus Zuid koffers met materialen aan.

• Meetbox gewicht
• Meetbox inhoud
• Meetbox lengte

Schoolafspraken rond referentiematen en herleidingen

Omdat een grote verticale en horizontale samenhang noodzakelijk is bij het aanbieden van lessen rond referentiematen en herleidingen, werd er vanuit dit onderzoeksproject een checklist ontwikkeld om als school stil te staan bij de meetleerlijn en de bevindingen uit het onderzoek ‘Maatwerk’.

Je kan de checklist hier vinden.

Meer weten of samenwerken?

Neem contact op met de onderzoekers van dit project:

• greet.peters@kdg.be
• kim.ibens@kdg.be
• mart.doms@kdg.be